دعای بیست و دوم: «دُعَاؤُهُ عِنْدَ الشِّدَّةِ»
- دعاى آن حضرت در سختى و گرفتارى -
(وَ كَانَ مِنْ دُعَائِهِ عَلَیهِ السَّلَامُ عِنْدَ الشِّدَّةِ وَ الْجَهْدِ وَ تَعَسُّرِ الْأُمُورِ:)
دعاى بیست و دوم از دعاهاى امام علیه السّلام است هنگام سختى و رنج و كارهاى دشوار:
(1) اللَّهُمَّ إِنَّكَ كَلَّفْتَنِی مِنْ نَفْسِی مَا أَنْتَ أَمْلَكُ بِهِ مِنِّی، وَ قُدْرَتُكَ عَلَیهِ وَ عَلَی أَغْلَبُ مِنْ قُدْرَتِی، فَأَعْطِنِی مِنْ نَفْسِی مَا یرْضِیكَ عَنِّی، وَ خُذْ لِنَفْسِكَ رِضَاهَا مِنْ نَفْسِی فِی عَافِیةٍ.
بار خدایا تو مرا درباره اصلاح نفس من به چیزى امر فرموده اى كه خود به انجام آن از من تواناترى، و توانایی تو بر آن و بر من بیشتر از توانایی من است (زیرا بازگشت هر توانایی به قدرت خداى تعالى است كه فوق آن توانایی نیست، پس از این رو خداوند بر اصلاح نفس بنده اش از خود بنده تواناتر است و قدرت او بر بنده و بر آنچه او را به آن تكلیف فرموده بیشتر، و چگونه چنین نباشد كه بنده جز به كمك او نمی تواند سودى به دست آورد یا زیانى از خود دور سازد) پس چیزى كه تو را از من خوشنود می گرداند به من عطا كن، و رضاى خود را در حال عافیت و تندرستى (نه در حال بلاء و گرفتارى) از من دریافت نما (توفیق كارى به من ده كه رضاى تو در آن باشد، و چون ممكن است رضاى خدا در كارى كه با بلاء و گرفتارى است باشد از این رو درخواست عافیت و تندرستى می نماید).
(2) اللَّهُمَّ لَا طَاقَةَ لِی بِالْجَهْدِ، وَ لَا صَبْرَ لِی عَلَى الْبَلَاءِ، وَ لَا قُوَّةَ لِی عَلَى الْفَقْرِ، فَلَا تَحْظُرْ عَلَی رِزْقِی، وَ لَا تَكِلْنِی إِلَى خَلْقِكَ، بَلْ تَفَرَّدْ بِحَاجَتِی، وَ تَوَلَّ كِفَایتِی.
بار خدایا مرا بر رنج توانایی و بر گرفتارى شكیبایى و بر درویشى قدرت نمی باشد، پس روزیم را از من مگیر، و مرا به خلق خویش وا مگذار، بلكه به تنهایى (بى واسطه) خواسته ام را بر آور، و خود كارگزار من باش.
(3) وَ انْظُرْ إِلَی وَ انْظُرْ لِی فِی جَمِیعِ أُمُورِی، فَإِنَّكَ إِنْ وَكَلْتَنِی إِلَى نَفْسِی عَجَزْتُ عَنْهَا وَ لَمْ أُقِمْ مَا فِیهِ مَصْلَحَتُهَا، وَ إِنْ وَكَلْتَنِی إِلَى خَلْقِكَ تَجَهَّمُونِی، وَ إِنْ أَلْجَأْتَنِی إِلَى قَرَابَتِی حَرَمُونِی، وَ إِنْ أَعْطَوْا أَعْطَوْا قَلِیلًا نَكِداً، وَ مَنُّوا عَلَی طَوِیلًا، وَ ذَمُّوا كَثِیراً.
و به سوی من رو آور (مرا مشمول رحمت گردان) و در همه كارهایم نظر داشته باش، زیرا اگر مرا به خود واگذارى از (انجام) آن كارها ناتوان گردم، و آنچه مصلحت من در آن است انجام ندهم، و اگر مرا به خلق خویش واگذارى با روى گرفته و درهم به من نگرند، و اگر مرا به ناچار به خویشانم واگذارى نومیدم گردانند، و اگر ببخشند كم و ناگوار بخشند، و بر من منّت فراوان نهند، و نكوهش بسیار نمایند.
(4) فَبِفَضْلِكَ، اللَّهُمَّ، فَأَغْنِنِی، وَ بِعَظَمَتِكَ فَانْعَشْنِی، وَ بِسَعَتِكَ، فَابْسُطْ یدِی، وَ بِمَا عِنْدَكَ فَاكْفِنِی.
پس به احسان و بخشش خود، خدایا، بى نیازم گردان، و به بزرگى خویش بلند مرتبه ام فرما، و به توانگریت دستم را بگشا، و به آنچه (خیر و نیكى دنیا و آخرت) نزد تو است (از دیگران) بى نیازم نما.
(5) اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ، وَ خَلِّصْنِی مِنَ الْحَسَدِ، وَ احْصُرْنِی عَنِ الذُّنُوبِ، وَ وَرِّعْنِی عَنِ الْمَحَارِمِ، وَ لَا تُجَرِّئْنِی عَلَى الْمَعَاصِی، وَ اجْعَلْ هَوَای عِنْدَكَ، وَ رِضَای فِیمَا یرِدُ عَلَی مِنْكَ، وَ بَارِكْ لِی فِیمَا رَزَقْتَنِی وَ فِیمَا خَوَّلْتَنِی وَ فِیمَا أَنْعَمْتَ بِهِ عَلَی، وَ اجْعَلْنِی فِی كُلِّ حَالاتِی مَحْفُوظاً مَكْلُوءاً مَسْتُوراً مَمْنُوعاً مُعَاذاً مُجَاراً.
بار خدایا بر محمّد و آل او درود فرست، و مرا از رشك بردن (بر دیگرى) رهایی ده، و از گناهان بازم دار، و از حرام ها (نارواهایی كه در شرع نهى شده) پرهیزكارم فرما، و بر نافرمانی ها دلیرم مگردان، و میل و خواهش مرا به نزد خود گردان و رضا و خشنودیم را در آنچه از جانب تو به من می رسد قرار ده، و براى من در آنچه روزیم كرده اى و آنچه عطا فرمودى و آنچه احسان نموده اى بیافزا، و مرا در هر حال (از هلاك و تباهى و نقصان در دین و بدن) محفوظ و نگاه داشته و پنهان شده (كه جز تو كسى بر بدی هایم آگاه نگردد) و باز داشته و پناه داده و زینهار شده قرار ده.
(6) اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ، وَ اقْضِ عَنِّی كُلَّ مَا أَلْزَمْتَنِیهِ وَ فَرَضْتَهُ عَلَی لَكَ فِی وَجْهٍ مِنْ وُجُوهِ طَاعَتِكَ أَوْ لِخَلْقٍ مِنْ خَلْقِكَ وَ إِنْ ضَعُفَ عَنْ ذَلِكَ بَدَنِی، وَ وَهَنَتْ عَنْهُ قُوَّتِی، وَ لَمْ تَنَلْهُ مَقْدُرَتِی، وَ لَمْ یسَعْهُ مَالِی وَ لَا ذَاتُ یدِی، ذَكَرْتُهُ أَوْ نَسِیتُهُ.
بار خدایا بر محمّد و آل او درود فرست، و مرا به انجام آنچه كه در جهتى از جهات براى خود یا براى آفریده اى از آفریدگانت بر من لازم و واجب گردانیده اى توفیق ده اگر چه بدنم از به جا آوردنش ناتوان و نیرویم از آن سستى ورزد، و تواناییم به آن نرسد، و دارایى و سرمایه ام گنجایش آن را نداشته باشد، خواه آن را به یاد داشته یا فراموش كرده باشم.
(7) هُوَ، یا رَبِّ، مِمَّا قَدْ أَحْصَیتَهُ عَلَی وَ أَغْفَلْتُهُ أَنَا مِنْ نَفْسِی، فَأَدِّهِ عَنِّی مِنْ جَزِیلِ عَطِیتِكَ وَ كَثِیرِ مَا عِنْدَكَ، فَإِنَّكَ وَاسِعٌ كَرِیمٌ، حَتَّى لَا یبْقَى عَلَی شَیءٌ مِنْهُ تُرِیدُ أَنْ تُقَاصَّنِی بِهِ مِنْ حَسَنَاتِی، أَوْ تُضَاعِفَ بِهِ مِنْ سَیئَاتِی یوْمَ أَلْقَاكَ یا رَبِّ.
آن تكلیف از تكالیفى است كه تو، اى پروردگار، آن را بر من شمرده اى (به آن احاطه دارى) و من آن را از روى سهل انگارى به جا نیاورده ام، پس به سبب عطاى بزرگ و بسیارى رحمت خویش آن را از جانب من فرو گذار (از آن بازپرسى مفرما) زیرا تو توانگر بخشنده اى، تا روزى كه (رحمت) تو را ببینم (روز قیامت) چیزى (تكلیفى) بر من نماند كه بخواهى به سبب آن از نیكی هایم بكاهى، یا بر بدی هایم بیافزایى، اى پروردگار.
(8) اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ، وَ ارْزُقْنِی الرَّغْبَةَ فِی الْعَمَلِ لَكَ لِآخِرَتِی حَتَّى أَعْرِفَ صِدْقَ ذَلِكَ مِنْ قَلْبِی، وَ حَتَّى یكُونَ الْغَالِبُ عَلَی الزُّهْدَ فِی دُنْیای، وَ حَتَّى أَعْمَلَ الْحَسَنَاتِ شَوْقاً، وَ آمَنَ مِنَ السَّیئَاتِ فَرَقاً وَ خَوْفاً، وَ هَبْ لِی نُوراً أَمْشِی بِهِ فِی النَّاسِ، وَ أَهْتَدِی بِهِ فِی الظُّلُمَاتِ، وَ أَسْتَضِیءُ بِهِ مِنَ الشَّكِّ وَ الشُّبُهَاتِ
بار خدایا بر محمّد و آل او درود فرست، و براى آخرتم رغبت و مواظبت در عمل (بندگى) براى تو را روزیم فرما تا از روى دل راستى و درستى بندگى را بشناسم، و تا اینكه بى رغبتى در دنیا بر من دست یابد، و تا اینكه نیكی ها را با شوق و میل به جا آورم، و از بدی ها از روى بیم و ترس (كیفر آن) ایمن و آسوده باشم (و یا اینكه از بدی ها از روى بیم و ترس گریزان باشم، بنا بر اینكه بجاى وَ امَنَ مِنَ السَّیئاتِ بخوانیم وَ افِرَّ مِنَ السَّیئاتِ چنان كه در نسخه ابن ادریس ـ رحمه الله ـ به طوری كه سید علیخان ـ علیه الرّحمة ـ در شرح صحیفه فرموده چنین ضبط شده و آن مناسب تر است) و نورى (علم و دانشى) به من ببخش كه با آن در بین مردم راه بروم (زندگى نمایم) و در تاریكی ها (گمراهی ها) راه یابم، و از شكّ و دو دلى و شبهات (درهم شدن حق به باطل و حلال به حرام) روشنى یابم (راه بیابم).
(9) اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ، وَ ارْزُقْنِی خَوْفَ غَمِّ الْوَعِیدِ، وَ شَوْقَ ثَوَابِ الْمَوْعُودِ حَتَّى أَجِدَ لَذَّةَ مَا أَدْعُوكَ لَهُ، وَ كَأْبَةَ مَا أَسْتَجِیرُ بِكَ مِنْهُ
بار خدایا بر محمّد و آل او درود فرست، و ترس اندوه كیفر و میل پاداش (در روز قیامت) را كه وعده داده اى روزیم گردان تا (در این دنیا هم) خوشى چیزى (بهشت) را كه تو را براى آن می خوانم و اندوه چیزى (دوزخ) را كه از آن به تو پناه می برم دریابم.
(10) اللَّهُمَّ قَدْ تَعْلَمُ مَا یصْلِحُنِی مِنْ أَمْرِ دُنْیای وَ آخِرَتِی فَكُنْ بِحَوَائِجِی حَفِیاً.
بار خدایا تو خود آنچه صلاح كار دنیا و آخرت من است می دانى، پس به درخواست هاى من توجّه فرموده مهربان باش.
(11) اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ، وَ ارْزُقْنِی الْحَقَّ عِنْدَ تَقْصِیرِی فِی الشُّكْرِ لَكَ بِمَا أَنْعَمْتَ عَلَی فِی الْیسْرِ وَ الْعُسْرِ وَ الصِّحَّةِ وَ السَّقَمِ، حَتَّى أَتَعَرَّفَ مِنْ نَفْسِی رَوْحَ الرِّضَا وَ طُمَأْنِینَةَ النَّفْسِ مِنِّی بِمَا یجِبُ لَكَ فِیمَا یحْدُثُ فِی حَالِ الْخَوْفِ وَ الْأَمْنِ وَ الرِّضَا وَ السُّخْطِ وَ الضَّرِّ وَ النَّفْعِ.
بار خدایا بر محمّد و آل او درود فرست، و اعتراف به حق (تسلیم امر و راضى بودن به فرمانت كه بر وفق حكمت و مصلحت است) را هنگام كوتاهى در سپاسگزارى تو به آنچه در آسایش و سختى و تندرستى و بیمارى به من نعمت داده اى روزیم گردان تا هنگام ترس و ایمنى و خشنودى و خشم و زیان و سود در آنچه پیش آید شادى رضا و خشنودى و آرامش دل خود را به آنچه براى تو واجب است (تسلیم امر و اعتقاد به نیكى آنچه مقدّر نموده اى) دریابم.
(12) اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ، وَ ارْزُقْنِی سَلَامَةَ الصَّدْرِ مِنَ الْحَسَدِ حَتَّى لَا أَحْسُدَ أَحَداً مِنْ خَلْقِكَ عَلَى شَیءٍ مِنْ فَضْلِكَ، وَ حَتَّى لَا أَرَى نِعْمَةً مِنْ نِعَمِكَ عَلَى أَحَدٍ مِنْ خَلْقِكَ فِی دِینٍ أَوْ دُنْیا أَوْ عَافِیةٍ أَوْ تَقْوَى أَوْ سَعَةٍ أَوْ رَخَاءٍ إِلَّا رَجَوْتُ لِنَفْسِی أَفْضَلَ ذَلِكَ بِكَ وَ مِنْكَ وَحْدَكَ لَا شَرِیكَ لَكَ.
بار خدایا بر محمّد و آل او درود فرست، و سینه ام (دلم) را از حسد تهى گردان (و اینكه بجاى دل سینه را نام برده براى آنست كه سینه جایگاه دل است، و نام بردن محل بجاى آنچه در آن قرار گیرد مشهور است) تا به هیچ یك از آفریدگانت بر چیزى از احسانت (كه به او عطا فرموده اى) رشك نبرم، و تا آنكه نعمتى از نعمت هایت را در دین یا دنیا یا تندرستى یا پرهیزكارى یا گشایش یا آسایش بر هیچ یك از خلق تو نبینم جز آنكه بهتر از آن را به وسیله تو و از جانب تو تنها كه شریك ندارى براى خود آرزو نمایم (ناگفته نماند حسد و رشك حرام كه در قرآن كریم از آن نكوهش شده آنست كه زوال نعمت دیگرى را بخواهى، ولى اگر مانند آن را براى خود بخواهى آن را غبطه و آرزو گویند كه ستوده شده است).
(13) اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ، وَ ارْزُقْنِی التَّحَفُّظَ مِنَ الْخَطَایا، وَ الِاحْتِرَاسَ مِنَ الزَّلَلِ فِی الدُّنْیا وَ الْآخِرَةِ فِی حَالِ الرِّضَا وَ الْغَضَبِ، حَتَّى أَكُونَ بِمَا یرِدُ عَلَی مِنْهُمَا بِمَنْزِلَةٍ سَوَاءٍ، عَامِلًا بِطَاعَتِكَ، مُؤْثِراً لِرِضَاكَ عَلَى مَا سِوَاهُمَا فِی الْأَوْلِیاءِ وَ الْأَعْدَاءِ، حَتَّى یأْمَنَ عَدُوِّی مِنْ ظُلْمِی وَ جَوْرِی، وَ ییأَسَ وَلِیی مِنْ مَیلِی وَ انْحِطَاطِ هَوَای
بار خدایا بر محمّد و آل او درود فرست، و نگهدارى از خطاها و پاسدارى از لغزش ها را در دنیا و آخرت در حال خوشنودى و خشم روزیم فرما، تا به آنچه از آنها به من رو می آورد یكسان و انجام دهنده طاعت و بندگى تو باشم، و رضا و خوشنودیت را درباره دوستان و دشمنان بر غیر طاعت و رضایت برگزینم، تا دشمنم از ستم من (بر اثر دشمنى) آسوده و دوستم از میل و رو آوردن هواى نفسم (به سوی او بر اثر دوستى) نومید گردد.
(14) وَ اجْعَلْنِی مِمَّنْ یدْعُوكَ مُخْلِصاً فِی الرَّخَاءِ دُعَاءَ الْمُخْلِصِینَ الْمُضْطَرِّینَ لَكَ فِی الدُّعَاءِ، إِنَّكَ حَمِیدٌ مَجِیدٌ.
و مرا از كسانى قرار ده كه تو را هنگام خوشى از روى اخلاص (بى خودنمایى) می خوانند مانند كسانی كه از روى اخلاص هنگام اضطرار و بیچارگى در دعاء از تو درخواست می نمایند، زیرا تو (در هر حال) ستوده شده و بزرگى (حضرت صادق علیه السّلام فرموده: هر كه در دعاء پیشى گیرد هرگاه بلا به او فرود آید دعاى او برآورده گردد، و گفته می شود: صدایى است آشنا و از آسمان پنهان نشده، و کسی که در دعا پیشى نگیرد هر گاه بلا به او فرود آید دعاى او روا نمی شود، و فرشتگان می گویند: صاحب صدا را نمی شناسیم).
ترجمه و شرح صحیفه کامله سجادیه (فیض الاسلام)