پس از بعثت پيامبر صلى الله عليه وآله، مشركان مكه از هيچ آزارى نسبت به مسلمانان فروگذار نكردند؛ شكنجه، زخم، تازيانه، محاصره، راندن از خانه و حتى توطئه قتل پيامبر خدا صلى الله عليه وآله. دوران كودكى پاره تن رسول خدا صلى الله عليه وآله در ميان حوادث و رنج هاى مكه در آن سال ها سپرى مى شد.
از پايان دورانِ سخت و تلخ شِعب ابوطالب و محاصره آن، مدت زمان زيادى نمى گذشت و مكه هنوز در مرداب جهل و نادانى و تعصب غوطه مى خورد. در چنين شرايطى پيامبر صلى الله عليه وآله دو حامى بزرگ خويش را از دست داد: عمويش ابوطالب و همسرش خديجه.
از آن پس قريش بيش از پيش در راه دعوت عظيم پيامبر صلى الله عليه وآله موانعى ايجاد مى كرد و ايشان را مى آزرد؛ فاطمه عليها السلام در اين شرايط در كنار پدر و همراه و غمخوار او بود. در اين روز هاى سخت، پيامبر فاطمه اش را «ام ابيها» خواند، يعنى «مادر پدرش».
بيان و رفع شبهه
چرا حضرت زهرا عليها السلام «امّ ابيها» لقب گرفت؟
به راستى چرا پيامبر صلى الله عليه وآله دخترش فاطمه عليها السلام را «ام ابيها» خواند؟ آيا اطلاق اين لقب به آن بانوى بزرگ، بانوى دانش و كمال، حكايتگر راز و جايگاه ويژه اى براى ايشان است؟
در واقع آرى! شمارى از علماى اهل سنت و در صدر آنان صاحب كفاية الطالب، به اين مطلب تصريح نموده اند كه پيامبر خدا صلى الله عليه وآله از دختر خود فاطمه عليها السلام به «امابيها» تعبير مى فرمود و در نتيجه، در بسيارى از كتاب هاى تاريخ اين تعبير از رسول خدا صلى الله عليه وآله درباره فاطمه زهرا عليها السلام آمده است اما دليل و راز اين مطلب چيست؟
از واژه «اُمّ» و جاى به كار رفتن آن در ادبيات و فرهنگ عرب چنين دريافت مى شود كه در عرب هر انجام رسان و گرد آورنده كار بزرگ يا پيشگام در آن را كه پيروان و رهروانى داشته باشد كه آن را پيگيرى كنند «اُمّ» مى نامند. به همين جهت است كه كاسه و پوششى كه مغز را در خود گرفته است «اُمّ الرأس» و به پرچمى كه لشكرى زير آن گرد آمده اند «أماً» مى گويند.
در قرآن نيز «ام الكتاب» براى لوح محفوظ به كار رفته است كه مى فرمايد «و عنده ام الكتاب».
و نيز به آيات محكم «ام الكتاب» اطلاق شده است كه مى فرمايد: «هن ام الكتاب».
بنابراين از تعبير پيامبر صلى الله عليه وآله در مورد دخترش فاطمه عليها السلام كه او را «ام ابيها» مى خواند با توجه به مقام والاى معنوى آن حضرت كه آخرين فرستادگان خدا و سالار برترين پيامبران و جلوه گاه كامل پيام و پيامبرى به سوى همه بشريت است و به گواهى روشن قرآن از روى شيفتگى و هواى دل سخن نمى گويد، بلكه هماره سنجيده و حكيمانه سخن مى گويد، چنين دريافت مى شود كه آن بزرگوار با اين تعبير در مورد آن بانوى بزرگ، در حقيقت بر آن است كه دريايى پهناور، بلكه اقيانوسى بى كرانه از فضيلت ها را با اين تعبير براى ما گرد آورده و عالمى بزرگ از مكارم اخلاقى و انسانى را كه در وجود ارجمند فاطمه عليها السلام موج مى زند به ما نشان دهد، تا دنيايى از ارزش ها و گنجينه هايى از افتخارات بزرگ كه رسالت نبوى را آراسته و پايه هاى آن را برپا ساخته و امامت و ولايت راستين را بنيان و استوار نموده است در برابر ديدگان ما جلوه گر شود.
با اين بيان، تعبير پرمعناى «ام ابيها» به روشنى جايگاه پرشكوه و عظمت بى نظيرى را براى آن بانوى معنويت و كمال ترسيم مى كند. (1)
--------------------------------------------------------------------------
1) فضائل و مصائب حضرت زهرا عليها السلام، تألیف حضرت آيت الله العظمى روحانى (دام ظله)، ص 19 - 21