مصحف فاطمه‏ عليها السلام‏

جابر بن عبدالله انصارى از جمله نزديك ‏ترين افراد از صحابه پيامبر به اهل ‏بيت‏ عليهم السلام، مخصوصا به حضرت فاطمه ‏عليها السلام مى‏ باشد. او سلام پيامبر خدا صلى الله عليه وآله را به حضرت امام باقر عليه السلام رسانيد و در كنار آن امام بزرگ قرار گرفت.

حضرت امام صادق عليه السلام مى ‏فرمايند: روزى پدرم به جابر گفت: من سؤال خصوصى دارم و مى ‏خواهم از تو بپرسم، چه زمانى برايتان مقدور است؟!

جابر گفت: هر وقت بخواهيد حاضرم كسب فيض نمايم.

امام باقر عليه السلام با وى محرمانه ديدار كرد و سپس پرسيد: جابر! بگو ببينم لوحى را كه در دست مادرم (فاطمه) ديده‏ اى چگونه بود؟ و از او در مورد آن لوح چه شنيدى؟

جابر گفت: سوگند به خدا روزى پس از ولادت امام حسين‏ عليه السلام براى عرض تهنيت به حضور آن بانو رسيدم، ناگاه لوح سبز رنگى را در دست او ديدم كه مثل زمرد مى‏ درخشيد و در آن نوشته‏ هايى سفيد رنگ مانند نور خورشيد جلب توجه مى‏ كرد. به وى گفتم: پدر و مادرم فدايت باد اى دختر پيامبر! اين لوح چيست و در آن چه نوشته است؟

فرمودند: اين لوحى است كه از جانب خدا و به وسيله پيامبر صلى الله عليه وآله براى من هديه شده و در آن نام رسول خدا صلى الله عليه وآله و شوهرم اميرالمؤمنين‏ عليه السلام و فرزندانم درج گرديده است. جابر مى‏ گويد: من از روى آن نوشته ‏ها استنساخ كردم؛ از جمله نام پيامبر خدا صلى الله عليه وآله و نام يكايك ائمه اطهار عليهم السلام از حضرت على تا قائم آل‏ محمد صلوات الله عليهم اجمعين همراه با نام پدر و مادر آنها آمده بود.

آنگاه امام باقر عليه السلام فرمودند: اى جابر! آيا مى ‏توانى آن را براى من عرضه كنى؟ جابر لوح را آماده كرد و در مقابل خود گذاشت و حضرت امام باقر عليه السلام بدون توجه به آن لوح، آنچه را در آنجا آمده بود از حفظ قرائت كرد. جابر مى ‏گويد: من دقيقا به لوح خود نگاه مى ‏كردم، آنچه حضرت مى ‏خواند حتى يك حرف با لوحى كه در نزد من بود اختلاف نداشت.

اين مصحف شامل اخبار و اطلاعاتى در آينده جهان تا روز قيامت، سرنوشت فرزندان و ذرارى آن حضرت، ستمگرى و انواع جنايات خلفاى جور و پادشاهان بى ‏داد و از اين قبيل علوم و اخبار مى ‏باشد، اين كتاب كه از نظر حجم سه برابر قرآن است چيزى درباره قرآن و يا احكام و حلال و حرام ندارد، بلكه آينده تاريخ را تا روز رستاخيز ترسيم كرده است. (1)

زمان نزول مصحف‏

از سخنان اهل ‏بيت عصمت و طهارت استفاده مى ‏شود كه مصحف فاطمه‏ عليها السلام بعد از رحلت رسول خدا صلى الله عليه وآله كه فاطمه زهرا عليها السلام به شدت محزون بود (در طول هفتاد و پنج روز زندگى آن حضرت بعد از پدرش)، نازل شده است. حضرت امام صادق‏ عليه السلام در اين باره مى ‏فرمايند:

«ان فاطمه‏ عليها السلام مكثت بعد رسول‏ الله ‏صلى الله عليه وآله خمسه و سبعين يوما و كان دخلها حزن شديد على ابيها و كان ياتيها جبرئيل فيحسن عزاها على ابيها و يطيب نفسها و يخبرها عن ابيها و مكانه و يخبرها بما يكون بعدها فى ذريتها و كان على‏ عليه السلام يكتب ذلك فهذا مصحف فاطمة». (2)

به يقين فاطمه ‏عليها السلام بعد از پدرش تنها هفتاد و پنج روز در اين جهان زندگى كرد و در طول آن مدت غم ها و غصه‏ هاى زيادى را تحمل نمود.

جبرئيل‏ عليه السلام در آن ايام به طور مرتب به حضور فاطمه‏ عليها السلام نازل مى ‏شد و او را در عزاى پدر تسليت مى ‏گفت و از مقام و جايگاهش در آن سوى جهان با خبر مى ‏ساخت و همچنين از اوضاع آينده دنيا و سرنوشت بچه‏ هايش آگاه مى ‏نمود و على ‏عليه السلام آنها را مى ‏نوشت و همه اين‏ ها مصحف فاطمه‏ عليها السلام را تشكيل مى ‏داد.

در حديث ديگرى امام صادق ‏عليه السلام مى‏ فرمايند:

«مُصْحَفُ فَاطِمَةَ مَا فِيهِ شَيْ‏ءٌ مِنْ كِتَابِ اللهِ وَ إِنَّمَا هُوَ شَيْ‏ءٌ أُلْقِيَ عَلَيْهَا بَعْدَ مَوْتِ أَبيهَا صَلَوَاتُ اللَّهِ عَلَيْهَا». (3)

در مصحف فاطمه‏ عليها السلام چيزى از آيات قرآن نيست، بلكه آن مصحفى است كه بعد از فوت پدرش به او داده شده است.

و بالاخره در حديث سومى از امام جعفر صادق‏ عليه السلام مى‏ خوانيم:

«إِنَّ اللهَ تَعَالَى لَمَّا قَبَضَ نَبيَّهُ ‏صلى الله عليه وآله دَخَلَ عَلَى فَاطِمَةَ عليها السلام مِنْ وَفَاتِهِ مِنَ الْحُزْنِ مَا لَا يَعْلَمُهُ إِلَّا اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ فَأَرْسَلَ اللهُ إِلَيْهَا مَلَكاً يُسَلِّي غَمَّهَا وَ يُحَدِّثُهَا فَشَكَتْ ذَلِكَ إِلَى أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ‏ عليه السلام فَقَالَ إِذَا أَحْسَسْتِ بذَلِكِ وَ سَمِعْتِ الصَّوْتَ قُولِي لِي فَأَعْلَمَتْهُ بذَلِكَ فَجَعَلَ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ ‏عليه السلام يَكْتُبُ كُلَّ مَا سَمِعَ حَتَّى أَثْبَتَ مِنْ ذَلِكَ مُصْحَفاً». (4)

خداوند چون رسول خدا صلى الله عليه وآله را قبض روح كرد، فاطمه زهرا عليها السلام از اين جهت به شدت محزون گشت كه جز خدا كسى از درد دل او خبر نداشت. لذا ملكى را به سوى او فرستاد، تا وى را تسليت گفته و با او گفتگو كند. فاطمه‏ عليها السلام اين موضوع را به اطلاع على‏ عليه السلام رسانيد و آن حضرت فرمود: هرگاه چنين احساس كردى مرا با خبر كن. به اين صورت فاطمه‏ عليها السلام، على‏ عليه السلام را از آمدن ملك با خبر مى ‏ساخت و على ‏عليه السلام گفتگوها را مى ‏نوشت. از اين طريق مصحف فاطمه ‏عليها السلام به وجود آمد.

از اين احاديث استفاده مى‏ كنيم كه مصحف فاطمه ‏عليها السلام در طول هفتاد و پنج روز زندگى مصيبت بار فاطمه‏ عليها السلام بعد از رحلت پدر بزرگوارش به تدريج نازل شده و اميرالمؤمنين‏ عليه السلام آن را نوشته و به نام مصحف فاطمه ‏عليها السلام نامگذارى گرديده است و در مجموع، مى ‏گوييم مصحف فاطمه ‏عليها السلام از جانب خدا توسط پيك وحى (جناب جبرئيل‏ عليه السلام) به فاطمه ‏عليها السلام القاء شده و اوضاع آينده جهان و اخبار غيبى در مورد سرنوشت فرزندان فاطمه ‏عليها السلام و جنايات خلفا و پادشاهان ستمگر و ساير مسائل غير فقهى در آن به ثبت رسيده و آن كتاب جزو ودايع امامت، هم‏اكنون در محضر امام زمان (عجل اللَّه تعالى فرجه) مى ‏باشد.

بيان و رفع شبهه‏

در مصحف فاطمه ‏عليها السلام چه مطالبى وجود دارد؟

بيان احاديث و روايات رسيده درباره مصحف اين بانوى بزرگ نشان و گواه اين است كه: 

فاطمه ‏عليها السلام پس از رحلت جانسوز پيامبر صلى الله عليه وآله هفتاد و پنج روز در اين جهان زيست در حالى كه اندوهى بزرگ از غروب خورشيد رسالت بر گستره قلب نازنين او نشست. به همين جهت فرشته وحى در آن مدّت، گاه و بى‏ گاه به ديدارش مى ‏آمد و براى آرامش خاطر بخشيدن به او در آن سوگ جانسوز، تسليت مى ‏گفت و از شرايط و جايگاه والاى پدرش در آن سرا او را آگاه مى ‏ساخت، همچنين از رويدادهاى سختى كه پيش روى نسل ارجمندش قرار داشت به ‏ايشان خبر مى ‏داد و او اين مطالب را به اميرمومنان‏ عليه السلام مى ‏فرمود و آن حضرت آن‏ ها را به رشته تحرير در مى‏ آورد و اين تحرير ها در نهايت، مصحف فاطمه ‏عليها السلام را تشكيل داد.

افزون بر اين امام صادق‏ عليه السلام درباره كتاب مادربزرگوارش فرموده است: مُصحف فاطمه‏ عليها السلام نوشته ‏اى است همانند قرآن، اما به خدا سوگند كه حرفى از قرآن شما در آن نيست. در آن نوشته چيزى از حلال و حرام نيست، بلكه در آن علم و آگاهى از هر رويدادى است كه روى خواهد داد. و اين نوشته اين كه نزد امام عصر عليه السلام است. (5)

بنابر اين كتاب مذكور نه از املاى اميرمومنان‏ عليه السلام است و نه از احكام شرعى و پند و اندرز و سفارش ‏هاى پيامبر صلى الله عليه وآله به فاطمه‏ عليها السلام؛ بلكه پرتوى از وحى و الهام خدا به آن حضرت است كه اميرمؤمنان ‏عليه السلام نگارنده آن وحى و الهامات به فاطمه‏ عليها السلام بوده است و مصحف نزد اكنون نيز امام عصر (عج) مى ‏باشد. (6)

با اين تفاسير، شبهه كسانى كه آن حضرت را نخستين فرد در تاريخ اسلام مى ‏دانند كه دست به تأليف و نگارش زد و مصحف را نوشت و مصحف (به معناى اوراق) را شنيده‏ هاى فاطمه‏ عليها السلام از پيامبر صلى الله عليه وآله پيرامون مقررات شرعى، پند و اندرز، سفارش و توصيه‏ هاى ايشان مى‏ دانند، برطرف مى ‏شود. خصوصا آن كه شمارى از روايات معتبر در كافى و بصائر الدرجات به اين نكته اشاره كرد كه مصحف از كلام فرشته وحى به فاطمه زهرا عليها السلام است.

-----------------------------------------------------------------------------

1) ابو بصير از امام صادق ‏عليه السلام در مورد مصحف فاطمه‏ عليها السلام سؤال نمود، آن حضرت در جواب او فرمودند: «مصحف فيه مثل قرآنكم هذا ثلاث مرات والله ما فيه من قرآنكم حرف واحد»؛ مصحف فاطمه‏ عليها السلام سه برابر اين قرآن موجود است امام در يك حرف نيز مشابهت ندارند (اصول كافى، ج‏1، ص‏239؛ بصائر الدرجات ج 1، ص‏152، ح‏3)

شبيه اين حديث از امام كاظم ‏عليه السلام نقل شده كه مى ‏فرمايند: «عندى مصحف فاطمه ليس فيه شى من القرآن»؛ مصحف فاطمه نزد من است ولى چيزى از احكام قرآن در آن نيست (بصائرالدرجات، ص‏154، ح‏8)

و از حماد بن عثمان آمده است كه روزى امام صادق‏ عليه السلام فرمودند: در سنه يكصد و بيست و هشت، زنادقه خروج مى‏ كنند و اين جريان را از مصحف فاطمه‏ عليها السلام سلام نقل مى ‏كنم. حماد پرسيد: مصحف فاطمه ‏عليها السلام چيست؟ حضرت فرمودند: «ليس فيه شى من الحلال و الحرام ولكن فيه علم مايكون»؛ در مصحف فاطمه‏ عليها السلام چيزى از حلال و حرام نيست، ولى حوادث و اتفاقات روزگار در آن آمده است (اصول كافى ج‏1، ص‏240، ح‏2؛ بحارالانوار ج‏26، ص‏44، ح‏77، بصائر الدرجات ص‏157، ح‏18)

در حديث ديگرى همين امام بزرگوار از علوم غيبى و آنچه خداوند در اختيارشان گذاشته خبر مى ‏كند و از كتاب هاى آسمانى كه مخصوص ائمه است ذكرى به ميان مى ‏آورد، آنگاه در مورد مصحف فاطمه چنين مى ‏فرمايد: «و اما مصحف فاطمه‏ عليها السلام ففيه ما يكون من حادث و اسماء من يملك الى ان تقوم الساعة.» (مصحف فاطمه‏ عليها السلام كتابى است كه تمام حوادث و اخبار غيبى و جرياناتى را كه پادشاهان تا روز قيامت انجام مى ‏دهند آمده است) (بحارالانوار، ج‏26، ص‏18، ح‏1)

و بالاخره ابوعبيده مى ‏گويد: برخى از اصحاب شيعه از امام صادق‏ عليه السلام در مورد كتاب هاى جامعه، جفر و مصحف فاطمه‏ عليها السلام پرسيدند، حضرت فرمودند: مصحف فاطمه‏ عليها السلام اين است كه ملكى پيوسته در حضور فاطمه‏ عليها السلام بود و او را در عزاى پدر تسلى مى ‏داد و از آينده جهان و سرنوشت فرزندانش خبر مى ‏كرد، اين كتاب را مصحف فاطمه گويند. (اصول كافى ج‏1، ص‏241، ح‏5 ؛ بصائرالدرجات ص‏154، ح‏6)

2) بحارالانوار، ج 26، ص 41، ح 72؛ اصول كافى، ج 1، ص 241، ح 5 و ص ‏458، ح 1؛ بصائر الدرجات، ص 153 ح 6؛ عوالم، ج 11، ص 188

3) بصائر الدرجات، ص 159، ح 27

4) اصول كافى، ج 1، ص 240، ح 2؛ بحارالانوار، ج 26، ص 44، ح 77 و ج‏43، ص 80، ح 68؛ بصائر الدرجات، ص 157، ح 18

5) در روايات بسيارى از پيشوايان راستين آمده است كه: مُصحف فاطمه ‏عليها السلام نزد امامان اهل بيت‏ عليهم السلام است؛ براى نمونه: در كتاب «صافى» به روايت از «بصائر الدّرجات» آمده است كه امام صادق ‏عليه السلام فرمود: فاطمه‏ عليها السلام «مُصحفى» را به ‏يادگار نهاد كه نزد پيشوايان اهل بيت ‏عليهم السلام است. آن «مُصحف» نه قرآن خدا، امّا سخنى از پيام اوست كه بر فاطمه ‏عليها السلام فرو فرستاده و پيامبر، آن را املا نموده و اميرمؤمنان آن را نوشته است. (بصائر الدّرجات، ص 156، ح‏14)

6) فضائل و مصائب حضرت زهرا عليها السلام، تألیف حضرت آيت الله العظمى روحانى (دام ظله)، ص 37 - 35