خطبه صد و پنجاه و ششم:
از خطبه هاى آن حضرت عليه السلام است (در اندرز و پرهيزكارى، و تهيه توشه آخرت):
(1) سپاس خداوندى را سزا است كه سپاسگزارى را كليد يادآورى خود و وسيله افزونى احسان و بخشش و رهبر نعمت ها و بزرگوارى خويش قرار داد (زيرا هر كه او را سپاس گزارد يادش نموده، و احسان و نيكویى بيشتر او را مى يابد، و به نعمت هاى بی شمار و بزرگواری اش پى مى برد).
(2) بندگان خدا، روزگار به حاضرين مى گذرد مانند گذشتن به گذشتگان (پيشينيان مردند شما نيز زنده نمى مانيد) آنچه رفت (زندگانى گذشته) باز نمى گردد، و آنچه هست (از خوشى و بدى) هميشه پايدار نيست، رفتار آخر آن مانند اول آنست (با گذشتگان و آيندگان يك جور رفتار می كند) كارهايش از هم پيشى گرفته و نشانه هايش همراه هم هستند (كارهاى آن زود نابود مى گردد، پس خردمند از گردش روزگار عبرت گرفته به آن دل نبندد) پس (به طورى به سرعت دنيا رو به زوال و نيستى است كه) گويا به قيامت حاضريد، شما را می راند مانند راندن ساربان شترهايش را كه هفت ماه از زایيدن آنها گذشته و شيرشان خشك شده باشد (اينگونه شترها را بر اثر سبكى آنها به سختى و تندى مى رانند، برخلاف شترهايى كه در ماه هاى آخر آبستن مى باشند كه آنها را از روى مهربانى به آهستگى مى برند)
(3) پس کسی که خود را به غير (به خواهش هاى نفس و آرايش هاى دنيا) مشغول گرداند، در تاريكى هاى بدبختى سرگردان ماند، و در تباهكاری ها آميخته شود (كه رهایى نيابد) و شياطين و ديوهاى او (گمراه كنندگان) او را به سركشى وادار كنند، و كردار بدش را در برابر او بيارايند،
(4) پس (اى کسی که خود را به غير مشغول ساخته اى بدان كه) پايان پيشروان (به عبادت و بندگى) بهشت است، و پايان تقصير كنندگان (گناهكاران) آتش (و چون بهشت جاويد جز با پرهيزكارى به دست نمى آيد مى فرمايد:)
(5) بندگان خدا بدانيد، تقوى و پرهيزكارى سراى حصاردار ارجمندى است، و گناه سراى حصاردار خوار كه ساكن خود را (از بلا و سختى) نگاه نمى دارد، و هر كه به آن پناه برد حفظش نمى كند،
(6) آگاه باشيد به سبب پرهيزكارى نيش زهردار گناهان دور می شود، و به يقين و باور (ايمان به خدا و رسول) پايان بلندمرتبه (بهشت جاويد) به دست مى آيد.
(7) بندگان خدا از خدا بترسيد، از خدا بترسيد در ارجمندترين اشخاص نزد خودتان و دوست ترين آنها پيش شما (به فكر و انديشه خود باشيد، زيرا آشكار است كه هر كسى خويشتن را از همگان ارجمندتر و دوست تر مى دارد) زيرا خداوند براى شما دين حق را آشكار نموده، و راه هاى آن را روشن گردانيده (راه نيك و بد را در قرآن كريم بيان فرموده و سخنان پيغمبر و اوصياء آن حضرت را در دسترس قرار داده) پس (كار خود را آسان مشماريد كه پس از مرگ يا) شقاوت و بدبختى همراه است (براى کسی که به دستور خدا و رسول رفتار نكرده) يا سعادت و خوشبختى هميشگى (براى آنكه پيرو خدا و رسول بوده)
(8) پس در روزهاى نابود شونده (دنيا) براى روزهاى باقى (آخرت) توشه برداريد كه راه توشه برداشتن را به شما نموده اند (خداوند سبحان در قرآن كريم س 2 ى 197 مى فرمايد: الحج أشهر معلومات فمن فرض فيهن، الحج فلا رفث و لا؛ يعنى توشه برداريد و بهترين توشه پرهيزكارى است، و اى خردمندان از من بترسيد و پرهيزكار باشيد) و به كوچ كردن (از اين جهان) مأموريد، و براى رفتن شما (از دنيا) شتاب می كنند، پس شما مانند سوارانى هستيد ايستاده كه (آماده رفتن مى باشيد، و) نمى دانيد كى به رفتن مأمور خواهيد شد (از اين جهان خواهيد رفت).
(9) آگاه باشيد چه كار است با دنيا كسی را كه براى آخرت آفريده شده؟ و چه می كند با دارایى کسی که به زودى آن را از او مى گيرند، و زيان گناه و بازپرسى آن براى او باقى مى ماند؟! (پس خردمند براى دوستى دنيا اين همه تلاش نكرده و براى گرد آوردن دارایى بسيار كوشش ننموده عمر عزيز خويش را بيهوده صرف نمى نمايد).
(10) بندگان خدا، آنچه خداوند وعده داده از نيكویى و پاداش (اطاعت و بندگى) رها كردنى نيست (زيرا فضل و احسان خداوند بزرگترين و بهترين احسان است) و آنچه كه نهى فرموده از بدى و كيفر (معصيت و نافرمانى) خواستنى نيست (زيرا كيفر خداوند سخت ترين كيفرها است)
(11) بندگان خدا بر حذر باشيد از روزى كه در آن اعمال رسيدگى می شود (نامه گفتار و كردار هر كس را ديده كوچك ترين نيك و بد آنها را وارسى خواهند نمود) و اضطراب و نگرانى در آن روز بی شمار است، و كودكان در آن پير می شوند (در قرآن كريم س 73 ى 17 مى فرمايد: فكيف تتقون إن كفرتم يوما يجعل الولدان شيبا؛ يعنى اگر كافر شويد چگونه پرهيز مى كنيد از روزى كه كودكان را پير مى كند، اشاره به اينكه روزى است بسيار سخت و ترسناك).
(12) بندگان خدا بدانيد، ديده بانانى از خودتان و جاسوس هايى از اندامتان بر شما هست (چنان كه در قرآن كريم س 24 ى 24 مى فرمايد: يوم تشهد عليهم ألسنتهم و أيديهم و أرجلهم بما كانوا يعملون؛ يعنى روز رستخيز زبان ها و دست ها و پاهاى ايشان بر آنها گواهى دهند به آنچه را كه بجا مى آورند) و (از فرشتگان) نگاهدارنده هايى هستند كه از روى راستى كردار و شماره نفس هايتان را ضبط مى نمايند (مى نويسند، چنان كه در قرآن كريم س 50 ى 16 مى فرمايد: نحن أقرب إليه من حبل الوريد (17) إذ يتلقى المتلقيان عن اليمين و عن الشمال قعيد (18) ما يلفظ من قول إلا لديه رقيب عتيد؛ يعنى ما به انسان از رگ گردن نزديكتريم، هنگامی كه دو فرشته فرا مى گيرند و هميشه يكى از راست و يكى از چپ با او است، هيچ سخنى نمى گويد مگر اينكه نزد او است نگهبان آماده. و اين براى اتمام حجت است وگرنه خداوند به همه جزئيات آگاه است) تاريكى شب تار شما را از اين فرشتگان نمى پوشاند و در بزرگ محكم بسته شده شما را از آنها پنهان نمى گرداند (خلاصه هميشه و در هر جا با شما همراه هستند) و (چون دنيا گذران است) فردا (مرگ) به امروز نزديك است.
(13) امروز با آنچه در آن است (از خوشى و بدى و سود و زيان) مى گذرد، و فردا از پى آن مى آيد، پس (نزديك بودن فردا و رسيدن مرگ طورى است كه) گويا هر مردى از شما به منزل تنهایى خود و گودال گور خويش از زمين رسيده است، پس شگفتا از خانه تنهایى و منزل ترسناك و جاى بى كسى،
(14) و گويا صيحه (آواز بلند روز رستخيز كه همه را زنده می كند) به گوش شما رسيده است، و قيامت شما را دريافته، و براى حكم بين حق و باطل نمايان شده ايد (از قبرها بيرون آمده ايد) در حالی كه از شما نادرستی ها و بهانه ها (ى بيجا و دليل هاى بيهوده) دور گشته و از بين رفته، و حقایق به شما ثابت گرديده، و هر امرى (نيك يا بد) از شما به مواضع خود باز مى گردد (خلاصه در آن روز آنچه حق و حقيقت است واقع می شود، و آنچه رسيدنى است از پاداش و كيفر خواهد رسيد)
(15) پس از عبرت ها (مرگ و سختی هاى بعد از آن) پند گيريد، و از تغيير روزگار اندرز گرفته آگاه شويد، و از بيم كردن (خدا و رسول) سود ببريد (كارى كنيد كه از عذاب الهى خود را برهانيد).
ترجمه و شرح نهج البلاغه (فیض الاسلام)