استفتاء:
بى ترديد اسلام، دينى است كه عقل را به رسميت مى شناسد، و آن را مهم ترين راه ها به سوى شناخت خدا و ايمان به او برمى شمارد. و از آن جا كه عقل راه استدلال و ترازوى حسن و قبح مى باشد، لذا صحيح نيست عقل را تعطيل كرد و به اوهام و خرافات پناه برد، و يا احكام و امور را بر راه هاى غيرعملى و غير واقعى بنا نمود. از اين رو، مسأله استخاره مطرح مى گردد كه به وسيله قرآن و تسبيح متداول است، و افراد زيادى را مى يابيم كه بر آن تكيه مى كنند و عقول خود را به واسطه استخاره تعطيل مى كنند، و با حديث رسول خدا (صلى الله عليه وآله وسلم) كه فرمود: «إِعْقَلْ وَتَوَكَّلْ» (1) مخالفت مى نمايند.
مطلب ديگر اين كه از نظر علمى دانه هاى تسبيح، به هر حال يا زوج هستند يا فرد، يعنى از قبل معلوم است كه حكم استخاره يا منفى است يا مثبت; اين مسأله در مورد آيات قرآن نيز صادق است و چون سياق و معنايشان واضح است، نمى توان امر يا نهى آن ها را به دست آورد.
نظرتان درباره استخاره متعارف نزد عوام الناس چيست؟ به ويژه كه آنها براى استخاره به روحانيون و پيرمردان مراجعه مى كنند، و اين پديده موجب مى شود عقل با مجوز دينى كنار گذارده شود. نظرتان درباره استخاره ذات الرقاع چيست؟ آيا اين استخاره از معصومين (عليهم السلام) وارد شده است؟ و آيا جايز است كه سرنوشت كارها مثلا ازدواج به اين استخاره متوقف باشد؟
نظرتان درباره تفسير كسى كه مقصود از استخاره را دعا و تضرع به سوى خدا براى راهنمايى در حل مشكلات يا توفيق به راه درست مى داند چيست؟ درباره اين كه همه وسايل استخاره به قرآن و تسبيح اصولا از پايه نادرست و غيرقابل اعتماد است، چه نظرى داريد؟
جواب:
باسمه جلت اسمائه؛ اسلام، همان طور كه دين عقل است، دين اعتدال است، چنان كه خداوند متعال مى فرمايد: «وَكَذَلِكَ جَعَلْنَاكُمْ أُمَّةً وَسَطاً» (2). تعجب مى كنم از كسى كه جانب اول را مى بيند و از جانب دوم تغافل مى ورزد، چرا كه اسلام همان گونه كه به استفاده از عقل فراخوانده، برخى روزنه هاى غيب را نيز در مقابل انسان گشوده است تا انسان هنگام تحير و ترديد از آن استفاده كند كه يكى از اين روزنه ها، روزنه استخاره است. بر اين مبنا، همان گونه كه درست نيست كه انسان در همه چيز به استخاره تكيه كند، با اين كه موضوعش تحير است، صحيح نيست كه انسان فقط بر عقل قاصر خود اعتماد كند، زيرا چه بسيار كه عقل در مواضع تصميم گيرى حيران مانده و خداوند درهاى اتصال به غيب را در مقابل او گشوده است.
اين ادعا كه نتيجه استخاره از پيش معلوم است به اعتبار اين كه دانه هاى تسبيح يا زوج است يا فرد، و اين كه به دليل وضوح سياق آيات نمى توان امر و نهى آنها را دريافت، ادعايى ناشى از جهل به حقيقت استخاره است، زيرا نهايت آن چه استخاره كننده قبل از استخاره مى داند اين است كه عدد فرد يعنى خوب مثلا و عدد زوج يعنى نهى; اما او نمى داند كه بعد از استخاره، چه عددى ـ زوج يا فرد ـ در دست باقى مى ماند. هم چنين است آيات قرآن; خواه مشتمل بر امر يا نهى باشد، خواه دلالت آن بر خوب يا بد باشد كه استخاره كننده تنها بعد از استخاره آن را مى فهمد، لذا نادرستى اين ادعا، واضح است.
بعد از دانستن اين امور، معلوم است كه استخاره متعارف به قرآن يا تسبيح نزد عوام مؤمنين كه براى آن به علماى دين و طلاب علم (افراد ثقه اى كه به ايشان اطمينان دارند) مراجعه مى كنند، مشروع و صحيح است، و اين كه عده اى در بكارگيرى آن مبالغه مى كنند يا در غير موردش از آن استفاده مى كنند، صرفا حالات شخصى است و نشان دهنده سيره عامه نيست.
به طور كلى: استخاره به قرآن، به واسطه روايات ثابت است، همان طور كه استخاره به تسبيح از امام عصر(عج) با سند معتبر روايت شده است. استخاره ذات الرقاع نيز به واسطه روايات موثق از معصومين(عليهم السلام) روايت شده و عمل علماى بزرگ طائفه شيعه (رضوان الله عليهم)، طبق آن بوده است. عالم عابد، صاحب كرامات آشكار، سيد رضى الدين ابوالحسن على بن طاووس حسينى كتابى قطور در باب استخارات دارد، و در آن به روايت استخاره ذات الرقاع اعتماد كرده، و آثارى عجيب درباره آن ذكر كرده است.
و اما تفسير استخاره به مجرد دعا و طلب هدايت از سوى خداى متعال: اگر فى نفسه صحيح باشد، ممكن است تفسيرى براى روايات عامه باشد، اما نمى تواند منظور روايات استخاره با قرآن و تسبيح و رقاع باشد.
-----------------------------------------------------------
1- بينديش سپس توكل كن; عوالى اللئالى، ج 1، ص 75.
2- شما را امتى ميانه قرار داديم; بقره، آيه 143.
