اميرمؤمنان در دوران خلافت خويش در مورد فدك چگونه رفتار نمود؟

باسمه جلت اسمائه; برخى از سخنان اميرمؤمنان در اين مورد نشانگر آن است كه «فدك» در دوران خلافت آن حضرت تصرّف گرديد و در دست او بود، كه مى ‏فرمايد: «بَلَى كَانَتْ فِي أَيْدِينَا فَدَكٌ مِنْ كُلِّ مَا أَظَلَّتْهُ السَّمَاءُ فَشَحَّتْ عَلَيْهَا نُفُوسُ قَوْمٍ وَ سَخَتْ عَنْهَا نُفُوسُ قَوْمٍ آخَرِينَ وَ نِعْمَ الْحَكَمُ اللَّهُ؛ وَ مَا أَصْنَعُ بِفَدَكٍ وَ غَيْرِ فَدَكٍ وَ النَّفْسُ مَظَانُّهَا فِي غَدٍ جَدَثٌ تَنْقَطِعُ فِي ظُلْمَتِهِ آثَارُهَا وَ تَغِيبُ أَخْبَارُهَا وَ حُفْرَةٌ لَوْ زِيدَ فِي فُسْحَتِهَا وَ أَوْسَعَتْ يَدَا حَافِرِهَا لَأَضْغَطَهَا الْحَجَرُ وَ الْمَدَرُ وَ سَدَّ فُرَجَهَا التُّرَابُ الْمُتَرَاكِمُ...»؛ (1) آرى، از تمامى آن‏ چه آسمان نيلگون بر آن سايه افكنده است، تنها «فدك» در دست ما بود كه گروهى بر آن بخل ورزيدند و گروهى ديگر كريمانه از آن گذشتند و سخاوتمندانه چشم پوشيدند. راستى كه خدا بهترين داور است... به باور برخى از اين سخن، به‏ ظاهر چنين دريافت مى ‏گردد كه «فدك» در دوران خلافت آن حضرت تصرّف شد و در دست او قرار گرفت، امّا به نظر ما چنين دريافتى بعيد به نظر مى ‏رسد، به‏ ويژه كه اين عبارت نهج البلاغه در زمان خلافت آن حضرت به صيغه ماضى به قلم آمده، و نشانگر آن است كه در مورد رويدادهاى گذشته «فدك» سخن مى ‏گويد. به ‏هر حال شواهد تاريخى در مورد چگونگى برخورد آن حضرت با «فدك» در آن زمان راهگشا نيست، و روشن نمى ‏كند كه آن را به صاحبان اصلى‏ اش - كه ورثه فاطمه زهرا عليها السلام بود - بازگرداند و يا فرصت پرداخت به آن را نداشت و آن را در همان شرايطى كه بود رها كرد.

--------------------------------------------------

1- نهج البلاغه/ نامه 41.