عربی
بروزرسانی: ۱۴۰۲ چهارشنبه ۲۲ آذر
  • اَلسَّلامُ عَلَى الْحُسَيْنِ وَ عَلى عَلِىِّ بْنِ الْحُسَيْنِ وَ عَلى اَوْلادِ الْحُسَيْنِ وَ عَلى اَصْحابِ الْحُسَيْنِ
کد : 18323-1974     

فنایی که در آیه «کل من علیها فان» مطرح شده به چه معناست؟

استفتاء:

در آیات قرآن آمده است: «کلُّ مَنْ عَلَيْهَا فَانٍ * وَيَبْقَىٰ وَجْهُ رَبِّكَ ذُو الْجَلَالِ وَالْإِكْرَامِ» (1). اما در احادیثی از معصومین (علیهم السلام) آمده است که انسان در قبر از بین می ‌رود و از او تنها گِل اصلی باقی می ‌ماند. آیا این حدیث با آیات پیشین تعارض دارد؟ منظور از گل اصلی یا عُجب گناه آنطور که در سایر احادیث آمده، چیست؟ خداوند در قرآن می ‌فرماید: «يَوْمَ تُبَدَّلُ الْأَرْضُ غَيْرَ الْأَرْضِ وَالسَّمَاوَاتُ» (2)، و در حدیث آمده است که  انسان‌ ها پس از نفخ صور مانند: «كَأَنَّهُمْ جَرَادٌ مُنْتَشِرٌ» (3) از قبر بر می‌ خیزند. آیا عالم امکان با ملائکه و آسمان‌ ها و زمین فنا می ‌شود یا کائنات زمین و انسان ‌ها و حیوانات از بین می ‌روند؟ و اگر بشر فنا می ‌شود آیا بدن‌ هایشان فنا می ‌شود یا آنطور که خدا می ‌فرماید: «کلُّ مَنْ»، ارواحشان هم از بین می ‌رود و کسی استثنا نمی ‌شود؟

بعضی از عرفا می ‌گویند که مخلوقات در روز قیامت از بین می ‌روند و نزد خالق خود بر می‌ گردند چنان که قبل از آفرینش خلقت در مقام فنای در حق یا در مقام کثرت در عین وحدت بودند. به همان جایی که بودند بر می‌ گردند و چیزی با ایشان نیست، مگر اینکه مخلوقات از ازل در علم خدا وجود داشتند و با وجود خالق وجود ازلی داشتند همانطور که وجود در عدم داشتند. آیا این صحیح است؟

جواب:

باسمه جلّت اسمائه؛ آیه کریمه دلالت می ‌کند که هر موجود داری شعور و عقلی بر روی زمین فنا می ‌شود، جن و انس از بین می‌ روند، زمان دنیا به سر می ‌رسد، و در آن هر کسی که در نشأه دنیا است نابود می‌ شود و نشأه آخرت طلوع می کند. هر کدام از این دو امر یعنی فنای زمین و طلوع دنیای جزا برای آنان جزء نعمت‌ ها است چون زندگی دنیا مقدمه زندگی آخرت است.

به طور کلی، فنایی که در آیه مطرح شده به معنای حقیقت بازگشت به خدای تعالی با انتقال از دنیا است نه به معنای فنای مطلق؛ و اینکه خداوند می ‌فرماید «وَيَبْقَىٰ وَجْهُ رَبِّكَ» (4) به معنای بقای آنچه با ديگر چيزها روبرو شده است می ‌باشد؛ یعنی صفات کریمه ‌ای که میان او و مخلوقاتش واسطه شده است؛ که به واسطه آن ها برکات از خلق و تدبیر مانند علم و قدرت و رحمت و رزق و مقام بر مخلوقات نازل می ‌شود که این بحث اقتضادی بیان جزییات این مطلب را ندارد.

---------------------------------------------------------------------

1. «هر که روی زمين است دستخوش مرگ و فناست. و زنده ابدی ذات خدای با جلال و عظمت توست»؛ الرحمن (55): 26 و 27.
2. «روزی که زمين (به امر خدا) به غير اين زمين مبدل شود»؛ ابراهیم (14): 48.
3. «مانند ملخ به عرصه محشر منتشر شوند»؛ قمر (54): 7.
4. «و زنده ابدی ذات خدای توست»؛ الرحمن (55): 27.

موارد مرتبط حضرت زهرا (علیهاالسلام) در آیه تطهیر
نظر شما :
captcha