خطبه سی و سوم:
«خطبه ای به هنگام خروج حضرت براى جنگ با اهل بصره (در جنگ جمل)»
عبدالله ابن عباس گفت: در ذى قار (موضعى است نزديك بصره) بر اميرالمؤمنين عليه السلام وارد شدم هنگامی كه پارگى كفش خود را مى دوخت، پس به من فرمود قيمت اين كفش چند است؟
عرض كردم ارزشى ندارد، فرمود: سوگند به خدا اين كفش نزد من از امارت و حكومت بر شما محبوب تر است، لكن (من قبول چنين امارت و حكومتى نموده ام براى اينكه) حقى را ثابت گردانم يا باطلى را براندازم، پس حضرت بيرون رفته براى مردم خطبه خواند و فرمود:
(1) خداوند سبحان حضرت محمد صلى الله عليه و آله را فرستاد در ميان عرب كه هيچ يك از آنها نبود كه كتاب بخواند و نه دعوى نبوت و پيغمبرى كند (نه كتابى در ميان ايشان بود و نه پيغمبرى)
(2) پس آن حضرت ايشان را رهنمايى فرمود (از گفتار و كردار زشت منع نمود) تا آنكه جا داد آنها را به مكانشان و به جايگاه آسودگى رسانيدشان و از بی چارگى نجاتشان داد، پس نيزه ايشان راست گرديد (به استقلال و نظم در زندگى رسيدند) و سنگ بزرگ لرزان آنان آرامش يافت (اضطراب و نگرانى كه بر اثر ناامنى داشتند برطرف شد)
(3) آگاه باشيد سوگند به خدا من در ميان كسانى بودم كه آنها را به راه هدايت و رستگارى سوق مى دادند (و با آنان كه زير بار اطاعت نرفته جنگيدند جنگ كردم) تا همه لشگريان دشمن پشت كرده فرار نمودند، و من (در آن واقعه) عاجز نبوده ترس به خود راه ندادم،
(4) و اين رفتن من به جنگ مردم بصره مانند همان هنگام است كه با پيغمبر براى هدايت و رستگارى خلق مى رفتيم، پس (اكنون هم عاجز نبوده و ترس به من راه نمى يابد، و) باطل را مى شكافم تا حق از پهلوى آن بيرون آيد (تاريكى باطل كه حق را پوشانده من به روشنایى عمل خود برطرف مى سازم تا هويدا گردد)
(5) مرا با قريش چه كار است؟ (سبب دشمنى ايشان با من چيست) سوگند به خدا (غرض از جنگ كردن من با ايشان اين است كه) در وقتى كه كافر (مشرك و بت پرست) بودند با آنها جنگيدم و اكنون هم كه فتنه و فساد پيش گرفته از راه حق قدم بيرون نهاده اند با آنان مى جنگم (پس جنگ من با آنها در اين دو موقع بر اثر كفر و ضلالت است وگرنه دشمنى ندارم)
(6) و من همان طور كه ديروز (زمان حيات حضرت رسول در جنگ كردن) با ايشان همراه بودم (استقامت داشتم) امروز هم همراه هستم (ايستادگى دارم، پس در استقامت و دليرى من هيچ تغييرى پيدا نشده، بنابراين از راه ضلالت و گمراهى قدم بيرون نهيد و دست از كارزار با من برداريد).
ترجمه و شرح نهج البلاغه (فیض الاسلام)