استفتاء:
خداوند متعال مى فرمايد: «إِنِّى أَنَا رَبُّكَ فَاخْلَعْ نَعْلَيْكَ إِنَّكَ بالْوَادِ الْمُقَدَّسِ طُوىً» (1) و در آيه اى ديگر بيان مى دارد: «إِنِّى أَنَا اللهُ رَبُّ الْعَالَمِينَ» (2)، آيا ميان اين دو آيه تعارضى وجود دارد؟
جواب:
باسمه جلت اسمائه؛ خداوند تبارك و تعالى مى فرمايد: «أَفَلاَ يَتَدَبَّرُونَ الْقُرْآنَ وَ لَوْ كَانَ مِن عِندِ غَيْرِ اللهِ لَوَجَدُوا فِيهِ اخْتِلاَفاً كَثِيراً» (3) و نيز مى فرمايد: «لاَ يَأْتِيهِ الْبَاطِلُ مِن بَيْنِ يَدَيْهِ وَ لاَ مِن خَلْفِهِ تَنزِيلٌ مِن حَكِيم حَمِيد» (4)، بنا بر اين دو آيه مباركه و آيات ديگر مشخص مى شود كه در قرآن كريم هيچ گونه تعارض و تناقضى وجود ندارد.
توهم وجود تعارض كه به برخى از ذهن ها خطور مى كند از بى توجهى به برخى قواعد علمى و ادبى و از جمله قاعده (أنّ المثبتين لا تعارض بينهما) (5) نشأت مى گيرد. مراد از اين قاعده اين است كه اگر دو جمله خبرى داشته باشيم كه هر يك چيز جداگانه اى را ثابت كنند تعارضى ميان آن ها وجود نخواهد داشت. به طور مثال اگر يكى از جمله ها بيان كند كه «ركوع نمودن در نماز واجب است» و جمله ديگر بگويد «سجده نمودن در نماز واجب است» ميان اين دو جمله تعارض وجود ندارد بلكه مضمون هر دو پذيرفته مى شود، زيرا تعارض هنگامى رخ مى دهد كه يك مطلب، مطلب ديگر را تكذيب نمايد و آنگونه كه آشكار است ميان دو خبر اثباتى، تكذيب يكديگر رخ نمى دهد.
با توجه به اين قاعده گرانقدر بسيارى از موارد توهم وجود تعارض برطرف مى شود از جمله پرسش شما درباره نداى خداوند متعال در سرزمين مقدس، كه يك آيه بيان مى دارد: «إِنِّى أَنَا رَبُّكَ فَاخْلَعْ نَعْلَيْكَ إِنَّكَ بالْوَادِ الْمُقَدَّسِ طُوىً» و آيه ديگر مى فرمايد: «إِنِّى أَنَا اللهُ رَبُّ الْعَالَمِينَ». هر كدام از اين آيه ها درباره مطلبى صحبت مى كنند و مسأله اى را اثبات مى نمايند كه ديگرى آن را اثبات نكرده و در مورد آن سخنى نگفته است، بنابر اين تعارضى ميانشان ديده نمى شود و آيه ها هم ديگر را تكذيب نمى كنند تا اين توهم ايجاد شود كه تعارض در ميان است، بقيه موارد نيز از اين دست مى باشند.
--------------------------------------------------------------
1. «منم پروردگار تو، نعلين (همه علايق غير مرا) از خود به دور کن که اکنون در وادی مقدس طوی (و مقام قرب ما) قدم نهاده ای»؛ طه (20): 12.
2. «منم خدای يکتا پروردگار جهانيان»؛ قصص (28): 30.
3. «آيا در قرآن از روی فکر و تأمل نمی نگرند؟ و اگر از جانب غير خدا بود در آن اختلافی بسيار می يافتند»؛ نساء (4): 82.
4. «که هرگز از پيش و پس (گذشته و آينده حوادث عالم) باطل بدان راه نيابد (و تا قيامت حکومت و حکمتش باقی است) زيرا آن فرستاده خدای (مقتدر) حکيم ستوده صفات است»؛ فصلت (41): 42.
5. دو امر كه چيزى را اثبات مى كنند هيچ تعارضى با هم ندارند.
