استفتاء:
الف: در رساله هاى عمليه چنين آمده است : «در صورتى كه بازى يا ورزشى از آلات قمار بودن خارج شده باشد انجام دادن آن اشكال ندارد» سوال این است که ملاك خروج از آلات قمار بودن چيست؟ آيا ملاك همه مردم دنيا هستند يا اكثريت آن ها و آيا نبايد احدى در اين دنيا با اين آلات، قمار كند؟
ب: آيا برد و باختى كه موجب حرمت انواع بازى ها مى شود تنها به گرفتن و دادن مبلغى پول و... محقق مى شود؟ آيا بازى هايى كه هيچ فايده اى بر آن ها نيست و ثمره اى جز تضييع اوقات و اتلاف نيروها ندارند و بعضاً باعث ايجاد بغض و عداوت كه مقصود اصلى شيطان است مى شود و صرفاً جهت برد و باخت انجام مى شود ولو پولى مبادله نشود آيا محكوم به حليت اند؟ و آنگاه مفهوم مسأله اى كه مرحوم شيخ در مكاسب مى فرمايد: اگر بازى هاى بيهوده و بى فايده موجب شادى و غفلت مفرطى شود كه انسان را از خدا بى خبر و لا ابالى سازد حكم قمار را دارد، چيست؟
جواب:
باسمه جلت اسمائه؛ الف: قمار محرم عبارت است از لعب به هر چيزى كه معد براى برد و باخت است، و يا براى اين كار معد نيست، لكن با برد و باخت بازى شود. و اما اگر بدون برد و باخت بازى كنند كه از آن در اصطلاح به مغالبه بغير عوض و مسابقه بغير رهان تعبير مى شود. اين مغالبه چند مورد دارد:
1- مغالبه به آلات غير معد بر قمار؛ اين عمل در بعضى موارد مستحب است همانند موارد سبق و رمايه و در بقيه موارد فى حد نفسه جايز است، اگر عنوان اضرار به نفس يا غير بر آن صادق نباشد. اگر عنوان اضرار بر آن منطبق شود حكم آن بدين گونه مترتب مى شود، كه به نظر ما اگر اضرار به نفس به نحو هلاكت و يا فلج شدن عضوى باشد، حرام است و الا حرام نيست. و اما اضرار به غير اگر ابتدايى باشد حرام است، و اگر در مقابل اضرار شخص به حد مماثل آن به او باشد اشكال ندارد، مثل اینکه كسى به شما سيلى بزند شما حق داريد به همان گونه كه او سيلى زده است، سيلى بزنيد.
2- مغالبه با آلت معد بر قمار باشد بعضى از موارد آن مانند شطرنج و همچنين نرد به مقتضاى روايات كثيره حرام است. و در بقيه موارد جماعتى از فقهاء به حرمت فتوى داده اند مادامى كه صدق آلت قمار بكند. اما به نظر ما اگر عنوان محرمى بر آن لعب و بازى صدق نكند، حرام نيست.
ب: بازى هاى بدون برد و باخت با آلات، حرام نيست و جواب فرمايشات شيخ اعظم را در كتاب فقه الصادق و منهاج الفقاهه نوشته ام، بلى در خصوص بازى با شطرنج بدون برد و باخت هم حرام است.