زندگانی من (1)
به قلم: آیت الله العظمی سید ابوالقاسم خوئی
ابوالقاسم بن علی اکبر، بن هاشم الموسوی الخوئی (رضوان الله علیهما). «رجال نویسان» به هنگامی که نوبت به نام خودشان می رسد، به نگارش شرح زندگی خود می پردازند و من نیز، اکنون که در این کتاب نوبت به نام خودم رسید، طبق روش آنان، این زندگینامه کوتاه را می نویسم:
تولد
من در شب 15 رجب 1317 هجری در شهر «خوی» ـ از شهرهای آذربایجان ـ به دنیا آمدم و در همانجا، در کنار پدر و برادرانم، پرورش و رشد یافتم. خواندن و نوشتن و بخشی از مقدمات را به خوبی فرا گرفتم، تا اینکه در مسئله مشروطیت، اختلاف شدید میان مردم آغاز شد و به دنبال آن، پدرم در سال 1328 هجری به نجف اشرف مهاجرت نمود و سپس من در سال 1330 هجری، به همراهی برادر بزرگترم مرحوم سید عبدالله خوئی و دیگر اعضای خانواده مان، به پدر پیوستیم.
اساتید
من به هنگامی که به نجف اشرف ـ دانشگاه دینی شیعه امامیه ـ رسیدم به فراگرفتن علوم ادبی و منطق پرداختم و سپس کتاب های درسی در زمینه فقه و اصول را در نزد گروهی از بزرگان خواندم که از آن جمله علامه بزرگوار، مرحوم پدرم بود. سپس برای مراحل بالاتر ـ بحث خارج ـ در دروس بزرگان مدرسین، در سال 1338 حضور یافتم که نام پنج تن از این اساتیدم را ذکر می کنم:
1- آیت الله شیخ فتح الله، معروف به: شیخ الشریعۀ اصفهانی
2- آیت الله شیخ مهدی مازندرانی.
3- آیت الله شیخ ضیاء الدین عراقی.
4- آیت الله شیخ محمد حسین اصفهانی.
5- آیت الله شیخ محمد حسین نائینی.
از دو نفر اخیر، در زمینه آموزش فقه و اصول، استفاده بیشتری نموده ام، به طوری که سالیان متمادی در نزد هر دو، دوره کامل اصول و چندین کتاب فقه را تلمذ می نمودم و در همان زمان، بحث هر یک از دو بزرگوار را بر جمعی از شاگردان حاضر در بحث، که گروهی از افاضل در میان آنها بود، تقریر و بیان می کردم. مرحوم نائینی آخرین استاد من بود که همواره در کنار وی بودم.
من در مسئله «نقل روایت» مشایخی دارم که بر من اجازه داده اند که از کتاب های امامیه و دیگران، از آنها روایت کنم و روی همین اصل من از طرق متعدده، کتاب های چهارگانه خودمان ـ الکافی، الفقیه، التهذیب، الاستبصار ـ و همچنین کتاب های جوامع الحدیث اخیر ـ الوسائل، الوافی، البحار ـ و دیگر کتاب های اصحاب خودمان را، نقل و روایت می کنم.
از جمله طرق من در نقل حدیث، اجازه استادم «نائینی»، از استادش «نوری» از طرقی است که در آخر کتابش «مستدرک الوسائل» معروف به «مواقع النجوم» آورده است و به خاندان عصمت و طهارت، منتهی می گردد.
تدریس
من بیشتر به تدریس پرداخته و بحث های بسیاری در: فقه، اصول و تفسیر داشته ام و گروه بیشماری از افاضل طلاب حوزه نجف اشرف را تربیت نموده ام. بحث های من در فقه، دو دوره کامل بحث خارج، بر مبنای کتاب «المکاسب» شیخ اعظم، شادروان انصاری بود. البته کتاب های دیگری از جمله دو دوره کامل کتاب «صلوة» را هم تدریس نموده ام. در 27 ربیع الاول سال 1377 هجری، تدریس فروع «العروةالوثقی» ـ تألیف فقیه الطائفه، سید محمد کاظم طباطبائی یزدی ـ از کتاب «طهارت» را آغاز نمودم. البته قبلاً به یاری خدا کتاب «اجتهاد و تقلید» را تدریس نموده و راه درازی را در آن پیموده بودم، تا اینکه سرانجام به کتاب «اجاره» رسیدم که تدریس آن را در روز 26 ربیع الاول 1400 هـ آغاز نمودم و در ماه صفر 1401 هـ آن را به پایان رسانیدم.
بحث های خارج اصول را شش دوره کامل مطرح ساخته ام. دوره هفتم را به علت تراکم کارهای مرجعیت، در مبحث «ضد» پایان دادم و نتوانستم ادامه بدهم.
در ضمن سال های پیشین، بخشی از زمان را به تدریس قرآن مجید اختصاص دادم تا آنکه شرایط سختی پیش آمد و از استمرار آن بازماندم و به راستی چقدر دوست داشتم که این درس را توسعه و تکامل بخشم.
و به هر حال خدای را سپاسگزارم که بر من نعمت تداوم تدریس را در طول این سالیان دراز، عطا فرمود و من هیچوقت، مگر در حال ضرورت، مانند مسافرت یا بیماری، آن را متوقف نساختم. مثلاً در سال 1353 هجری به زیارت خانه خدا مشرف شدم و در سال های 1350 و 1368 هـ هم به زیارت مرقد امام رضا علیه السلام مشرف شدم (که طبعاً مدتی درس ها تعطیل گردید).
تقریرات
گروهی از شاگردان فاضل من، درس های مرا در فقه و اصول و تفسیر، تقریر و به رشته تحریر درآورده اند که بخشی از آن ها به چاپ رسیده است که فقط فهرست آنچه را که طبع شده است، می آورم:
ردیف نام کتاب تعداد مجلدات موضوع
1- تنقیح العروة الوثقی 6 فقه
2- دروس فی فقه الشیعه 4 فقه
3- مستند العروة 3 فقه
4- فقه العترة 2 فقه
(این چهار کتاب، مجلدات دیگری هم دارد که هنوز چاپ نشده است)
5- تحریر العروة 1 فقه
6- مصباح الفقاهه 3 فقه
7- محاضرات فی الفقه الجعفری 2 فقه
8- الدرر الغوالی فی فروع العلم الاجمالی 1 فقه
9- محاضرات فی اصول الفقه (دوره کامل) 5 اصول
10- مصباح الاصول 2 اصول
11- مبانی الاستنباط 2 اصول
12- دراسات فی الاصول العملیه 1 اصول
13- مصابیح الاصول 1 اصول
14- جواهر الاصول 1 اصول
15- الامر بین الامرین 1 اصول
16- الرأی السدید فی الاجتهاد والتقلید 1 فقه
17- رسالة فی تحقیق الکر فقه
18- رسالة فی حکم اوانی الذهب فقه
دوره ششم بحث های خارج اصول، در نوارهای خاصی ضبط شده که مانند بحث های فقهی ضبط شده، در کتابخانه ما موجود و محفوظ است.
تألیفات
من مجموعه تألیفاتی در تفسیر و فقه و اصول و رجال دارم که بعضی از آنها چاپ شده و بخشی هنوز به صورت مخطوط باقی مانده است. در اینجا فقط فهرست آثار چاپ شده را می آورم:
ردیف نام کتاب تعداد مجلدات موضوع
1 البیان فی تفسیرالقرآن 1 تفسیر
2 اجود التقریرات 2 اصول
3 تکمله منهاج الصالحین 1 فقه
4 مبانی تکمله منهاج الصالحین 2 فقه
5 تهذیب و تتمیم منهاج الصالحین 2 فقه
6 المسائل المنتخبه 1 فقه
7 مستحدثات المسائل 1 فقه
8 تعلیقه علی العروة الوثقی 1 فقه
9 رسالة فی اللباس المشکوک 1 فقه
10 نفحات الاعجاز (در دفاع از کرامت قرآن)
11 منتخب الرسائل 1 فقه
12 تعلیقه علی المسائل الفقهیه 1 فقه
13 منتخب توضیح المسائل 1 فقه
14 تعلیقه علی توضیح المسائل (نخست بطور مستقل به چاپ رسید و سپس در متن ادغام شد)
15 تلخیص المنتخب 1 فقه
16 مناسک الحج 1 فقه
17 مناسک حج (فارسی) 1 فقه
18 تعلیقه المنهج لاحکام الحج 1 فقه
19 معجم رجال الحدیث 22 رجال
از این کتاب تاکنون 22 جلد چاپ شده و در ماه مبارک رمضان سال 1389 هجری، تألیف آن پایان یافته است...»
--------------------------------------------------------------------------------
1. معجم رجال الحدیث، ج 22، صفحه 17 ـ 21، چاپ نجف اشرف.