پایگاه اطلاع رسانی Øضرت آیت الله العظمی روØانی«قدس سره»
آیا منظور از عبس در آیه ی "عَبَسَ وَ تَوَلَّی أَنْ جاءَه٠الْأَعْمى" رسول الله بوده است؟
استÙتاء:
برخی می گویند: منظور از عبس در آیه ی "عَبَسَ وَ تَوَلَّی أَنْ جاءَه٠الْأَعْمى" (1) رسول الله بوده، آیا این درست است؟
جواب:
باسمه جلت اسمائه; ممکن نیست بگوییم منظور از کسی Ú©Ù‡ عبوسی کرد (روی ترش کرد) پیامبر اسلام بود به چند جهت: استÙاده از صیغه غایب عَبَسَ به منزله عدول از صیغه مخاطب یعنی عَبَستَ است Ù€ به معنای تو روی ترش کردی Ù€ Ú©Ù‡ Øاضر Ùˆ مخاطب است، ولی :
1Ù€ خداوند متعال صیغه ÛŒ عَبَسَ را بکار برده Ú©Ù‡ غایب است Ùˆ در علم بلاغت عرب قاعده است Ú©Ù‡ اگر Ùردی Øاضر است ولی با صیغه ÛŒ غایب Ùˆ نه مخاطب درباره ÛŒ او سخن Ú¯Ùته شود به معنای تØقیر است. آیا Ù…ÛŒ توان تصور کرد Ú©Ù‡ خداوند متعال نسبت به پیامبر اعظم چنین کند؟!
2Ù€ هر یک از آیات شریÙÙ‡ قرآن دلالت بر دیگری دارد (Ùˆ سیاق قرآن چنین است) Ùˆ Ù…ÛŒ بینیم Ú©Ù‡ در یکی از آیات قرآن مجید آمده است : " Ùَبمَا رَØْمَة Ù…ÙÙ†ÙŽ الله٠لÙنتَ Ù„ÙŽÙ‡Ùمْ وَلَوْ ÙƒÙنتَ Ùَظّاً غَلÙيظَ الْقَلْب٠لاَنÙَضّÙوا Ù…ÙÙ† ØَوْلÙÙƒÙŽ ÙَاعْÙ٠عَنْهÙمْ وَاسْتَغْÙÙرْ Ù„ÙŽÙ‡Ùمْ " (2) همین آیه آشکارا دلالت بر این دارد Ú©Ù‡ "عابس" در عَبَسَ ÙˆÙŽ تَوَلَّى نمی تواند رسول خدا باشد زیرا با آیه ÛŒ Ùبما رØمة Ú©Ù‡ بیانگر دوری پیامبر از ترشرویی است، مناÙات پیدا Ù…ÛŒ کند.
3Ù€ ما روایات متعددی داریم Ú©Ù‡ مردی از بنی امیه را به عنوان مصداق عابس معرÙÛŒ Ù…ÛŒ کنند. امام صادق (ع) Ùرمودند: " این آیه درباره ÛŒ مردی از بنی امیه نازل شد Ú©Ù‡ نزد پیامبر بود، در این Ù„Øظه ابن ام مکتوم نزد او آمد (3) اما ÙˆÛŒ وقتی او را دید نارا Øت شد، روی ترش کرد، روی برگرداند، خود را جمع کرد Ùˆ از او Øذر نمود. خداوند نیز درباره ÛŒ او سخن Ú¯Ùت Ùˆ کارش را Ù…Øکوم کرد." (4)
-------------------------------------------------------------------------------
1. «Ú†Ù‡Ø±Ù‡ در هم کشید Ùˆ روی گرداند Ú©Ù‡ آن مرد نابینا پیش او آمد » عبس80: 1.
2. «Ù¾Ø³ به برکت رØمت الهی، با آنان نرمخو Ùˆ پر مهر شدی Ùˆ اگر تندخو Ùˆ سخت دل بودی قطعاً از پیرامون تو پراکنده Ù…ÛŒ شدند پس از آنان در گذر Ùˆ برایشان آمرزش بخواه » آل عمران3: 159.
3. نقل است Ú©Ù‡ این شخص کور بوده (Ùˆ ضعی٠الØال) آمد در جمعی Ú©Ù‡ پیامبر بود بنشیند Ùˆ کنار آن مرد Ú©Ù‡ یکی از بنی امیه بود نشست او Ú©Ù‡ سرشناس بود (Ùˆ ثروتمند) Ùˆ لذا ناراØت شد Ùˆ روی برگرداند تا توجهی به آن کور نکند . این آیه نازل شد Ùˆ سرزنش کرد آن مرد از بنی امیه را.
4. " نزلت ÙÙŠ رجل من بني اÙميّة، كان عند النبيّ(صلى الله عليه وآله) Ùجاءه ابن اÙمّ مكتوم، Ùلمّا رآه تقذّر منه، وعبسَ، وجمع Ù†Ùسه، وأعرض بوجهه عنه، ÙØكى الله سبØانه ذلك، وأنكره عليه "