پایگاه اطلاع رسانی حضرت آیت الله العظمی روحانی«قدس سره»
علم غيب
استفتاء:

آيا پيامبر اسلام (صلى الله عليه وآله) علم غيب مى دانست؟ Ùˆ اگر مى دانست، آن علم غيب Ú†Ù‡ ويژگى هايى داشت؟ تفاوت اين علم غيب با علم غيب خداوند چيست؟ Ùˆ تفسير اين آيه كريمه چيست: «ÙˆÙŽ لَوْ كُنتُ أَعْلَمُ الْغَيْبَ لاَسْتَكْثَرْتُ مِنَ الْخَيْر» (1) آيا امامان معصوم (عليهم السلام) نيز علم غيب داشتند؟ Ùˆ در اين زمينه Ú†Ù‡ تفاوتى با علم پيامبر (صلى الله عليه وآله) داشتند؟

جواب:

باسمه جلت اسمائه؛ آيات متعددى در قرآن دلالت بر اين دارد كه علم غيب مخصوص خداست Ùˆ او تنها كسى است كه همه غيب ها را مى داند. صدر المتألهين نيز به اين امر اشاره مى كند Ùˆ مى گويد: «Ø°Ø§Øª لايزال خداوندى پيش از هر فعل Ùˆ ايجادى، عالِم به تمامى حقايق كلى Ùˆ جزئى، آن هم با علم تفصيلى بوده است».

بنابراين ذات خداوندى به تمامى اشياء، علم تفصيلى Ùˆ حضورى دارد Ùˆ هر Ú†Ù‡ غير اوست (مخلوقات)ØŒ علمش به ديگرى، علمى حصولى است كه به ذاتش اضافه مى شود Ùˆ از  همين رو نمى تواند جز به اذن خدا Ùˆ خواست او، علمى به دست آورد.

با اين همه يك استثنا وجود دارد: «Ù„ا يُظهِر على غَيْبِهِ إِلاَّ مَنِ ارْتَضَى مِن رَّسُول» (2) Ùˆ اين به معناى آن است كه خداوند عزّوجلّ از علم غيبى كه مختص خود اوست، چيزهايى را براى رسولان خود آشكار مى كند.

خلاصه اين كه اگر آيات قرآن را در كنار يكديگر مطالعه كنيم روشن مى گردد كه خداوند، پيامبران را بر تمامى علم غيبى كه مى داند آگاه نمى كند، هم چنين علم غيب خداوند، ذاتى اوست ولى هر كه غير از خداست با اذن خدا Ùˆ از خدا فرا  مى گيرد.

Ùˆ اما در مورد آيه «ÙˆÙŽÙ„َوْ كُنتُ أَعْلَمُ الْغَيْبَ لاَسْتَكْثَرْتُ مِنَ الْخَيْرِ» به آيه قبل آن نگاه كنيد: «ÙŠÙŽØ³Ù’ئَلُونَكَ عَنِ السَّاعَةِ أَيَّانَ مُرْسَاها» (3);

اين نمونه مى تواند شاهد مثالى باشد براى اين حقيقت كه نفى علم در آيه، بيانگر نفى علم غيب به زمان برپايى قيامت است و يا حداقل، چكيده معنى آيه چنين است.

اگر هم مطلق علم غيب را در اين آيه فرض كنيم باز مى توان گفت كه نفى در آيه تنها شامل علم غيب ذاتى پروردگار است كه هيچ كس ديگر نمى داند Ùˆ با آگاهى از علم غيب كه خداوند آن را به هر كس رضايت داشته باشد تعليم مى دهد، منافاتى ندارد. در مورد ساير امامان (عليهم السلام)ØŒ روايات زيادى وجود دارد كه هر Ú†Ù‡ پيغمبر خدا(صلى الله عليه وآله) مى دانست امامان نيز مى دانستند Ùˆ حال كه علم پيامبر (صلى الله عليه وآله) از تعليم خدا بوده، علم امامان (عليهم السلام) نيز چنين  است.

------------------------------------------------------------------------

1- و اگر غيب مى دانستم قطعاً خير بيشترى مى اندوختم; اعراف: 188.

2- بر غيب خود آگاه نمى سازد جز فرستاده اى كه از او خشنود باشد; جن: 27.

3- از تو درباره قيامت مى پرسند كه وقوع آن چه وقت است؟; اعراف: 187.