پایگاه اطلاع رسانی Øضرت آیت الله العظمی روØانی«قدس سره»
استÙتاء:
آيا پيامبر اسلام (صلى الله عليه وآله) علم غيب مى دانست؟ Ùˆ اگر مى دانست، آن علم غيب Ú†Ù‡ ويژگى هايى داشت؟ تÙاوت اين علم غيب با علم غيب خداوند چيست؟ Ùˆ تÙسير اين آيه كريمه چيست: «ÙˆÙŽ لَوْ ÙƒÙنت٠أَعْلَم٠الْغَيْبَ لاَسْتَكْثَرْت٠مÙÙ†ÙŽ الْخَيْر» (1) آيا امامان معصوم (عليهم السلام) نيز علم غيب داشتند؟ Ùˆ در اين زمينه Ú†Ù‡ تÙاوتى با علم پيامبر (صلى الله عليه وآله) داشتند؟
جواب:
باسمه جلت اسمائه؛ آيات متعددى در قرآن دلالت بر اين دارد كه علم غيب مخصوص خداست Ùˆ او تنها كسى است كه همه غيب ها را مى داند. صدر المتألهين نيز به اين امر اشاره مى كند Ùˆ مى گويد: «Ø°Ø§Øª لايزال خداوندى پيش از هر Ùعل Ùˆ ايجادى، عالÙÙ… به تمامى Øقايق كلى Ùˆ جزئى، آن هم با علم تÙصيلى بوده است».
بنابراين ذات خداوندى به تمامى اشياء، علم تÙصيلى Ùˆ Øضورى دارد Ùˆ هر Ú†Ù‡ غير اوست (مخلوقات)ØŒ علمش به ديگرى، علمى Øصولى است كه به ذاتش اضاÙÙ‡ مى شود Ùˆ از همين رو نمى تواند جز به اذن خدا Ùˆ خواست او، علمى به دست آورد.
با اين همه يك استثنا وجود دارد: «Ù„ا ÙŠÙظهÙر على غَيْبÙه٠إÙلاَّ مَن٠ارْتَضَى Ù…ÙÙ† رَّسÙول» (2) Ùˆ اين به معناى آن است كه خداوند عزّوجلّ از علم غيبى كه مختص خود اوست، چيزهايى را براى رسولان خود آشكار مى كند.
خلاصه اين كه اگر آيات قرآن را در كنار يكديگر مطالعه كنيم روشن مى گردد كه خداوند، پيامبران را بر تمامى علم غيبى كه مى داند آگاه نمى كند، هم چنين علم غيب خداوند، ذاتى اوست ولى هر كه غير از خداست با اذن خدا Ùˆ از خدا Ùرا مى گيرد.
Ùˆ اما در مورد آيه «ÙˆÙŽÙ„َوْ ÙƒÙنت٠أَعْلَم٠الْغَيْبَ لاَسْتَكْثَرْت٠مÙÙ†ÙŽ الْخَيْرٻ به آيه قبل آن نگاه كنيد: «ÙŠÙŽØ³Ù’ئَلÙونَكَ عَن٠السَّاعَة٠أَيَّانَ Ù…Ùرْسَاها» (3);
اين نمونه مى تواند شاهد مثالى باشد براى اين Øقيقت كه Ù†ÙÙ‰ علم در آيه، بيانگر Ù†ÙÙ‰ علم غيب به زمان برپايى قيامت است Ùˆ يا Øداقل، چكيده معنى آيه چنين است.
اگر هم مطلق علم غيب را در اين آيه Ùرض كنيم باز مى توان Ú¯Ùت كه Ù†ÙÙ‰ در آيه تنها شامل علم غيب ذاتى پروردگار است كه هيچ كس ديگر نمى داند Ùˆ با آگاهى از علم غيب كه خداوند آن را به هر كس رضايت داشته باشد تعليم مى دهد، مناÙاتى ندارد. در مورد ساير امامان (عليهم السلام)ØŒ روايات زيادى وجود دارد كه هر Ú†Ù‡ پيغمبر خدا(صلى الله عليه وآله) مى دانست امامان نيز مى دانستند Ùˆ Øال كه علم پيامبر (صلى الله عليه وآله) از تعليم خدا بوده، علم امامان (عليهم السلام) نيز چنين است.
------------------------------------------------------------------------
1- Ùˆ اگر غيب مى دانستم قطعاً خير بيشترى مى اندوختم; اعراÙ: 188.
2- بر غيب خود آگاه نمى سازد جز Ùرستاده اى كه از او خشنود باشد; جن: 27.
3- از تو درباره قيامت مى پرسند كه وقوع آن Ú†Ù‡ وقت است؟; اعراÙ: 187.