پایگاه اطلاع رسانی Øضرت آیت الله العظمی روØانی«قدس سره»
استÙتاء:
برخى مى گويند: منظور از عبس در آيه «Ø¹ÙŽØ¨ÙŽØ³ÙŽ ÙˆÙŽ تَوَلَّى أَنْ جاءَه٠الاَْعْمى» (1) رسول الله بوده، آيا اين درست است؟
جواب:
باسمه جلت اسمائه؛ به چند جهت ممكن نيست بگوييم منظور از كسى كه عبوسى كرد (روى ترش كرد) پيامبر(صلى الله عليه وآله) اسلام بود:
استÙاده از صيغه غايب عَبَسَ به منزله عدول از صيغه مخاطب يعنى «Ø¹ÙŽØ¨ÙŽØ³ØªÙŽ» است به معناى «ØªÙˆ روى ترش كردى» كه Øاضر Ùˆ مخاطب است ولى:
1. خداوند متعال صيغه عَبَسَ را به كار برده كه غايب است Ùˆ در علم بلاغت عرب، قاعده است كه اگر Ùردى Øاضر است ولى با صيغه غايب Ùˆ نه مخاطب درباره او سخن Ú¯Ùته شود به معناى تØقير است. آيا مى توان تصور كرد كه خداوند متعال نسبت به پيامبر اعظم (صلى الله عليه وآله) چنين كند؟!
2. هريك از آيات شريÙÙ‡ قرآن دلالت بر ديگرى دارد (Ùˆ سياق قرآن چنين است) Ùˆ مى بينيم كه در يكى از آيات قرآن مجيد آمده است: «Ùَبمَا رَØْمَة Ù…ÙÙ†ÙŽ الله٠لÙنتَ Ù„ÙŽÙ‡Ùمْ ÙˆÙŽ لَوْ ÙƒÙنتَ Ùَظّاً غَلÙيظَ الْقَلْب٠لاَنÙَضّÙوا Ù…ÙÙ† ØَوْلÙÙƒÙŽ ÙَاعْÙ٠عَنْهÙمْ ÙˆÙŽ اسْتَغْÙÙرْ Ù„ÙŽÙ‡Ùمْ» (2).
همين آيه آشكارا دلالت بر اين دارد كه «Ø¹Ø§Ø¨Ø³» در «Ø¹ÙŽØ¨ÙŽØ³ÙŽ ÙˆÙŽ تَوَلَّى» نمى تواند رسول خدا (صلى الله عليه وآله) باشد زيرا با آيه «Ùبما رØمة» كه بيانگر دورى پيامبر از ترش رويى است، مناÙات پيدا مى كند.
3. ما روايات متعددى داريم كه مردى از بنى اميه را به عنوان مصداق عابس معرÙÙ‰ مى كنند. امام صادق (عليه السلام) Ùرمودند: «Ø§ÙŠÙ† آيه درباره مردى از بنى اميه نازل شد كه نزد پيامبر (صلى الله عليه وآله) بود، در اين Ù„Øظه ابن ام مكتوم نزد او آمد اما وى وقتى او را ديد ناراØت شد، روى ترش كرد، روى برگرداند، خود را جمع كرد Ùˆ از او Øذر نمود. خداوند نيز درباره او سخن Ú¯Ùت Ùˆ كارش را Ù…Øكوم كرد.» (3).
------------------------------------------------------------------
1- چهره در هم كشيد و روى گرداند كه آن مرد نابينا پيش او آمد: عبس: 1.
2- پس به بركت رØمت الهى، با آنان نرم خو Ùˆ پرمهر شدى Ùˆ اگر تندخو Ùˆ سخت دل بودى قطعاً از پيرامون تو پراكنده مى شدند، پس از آنان در گذر Ùˆ برايشان آمرزش بخواه; آل عمران: 159.
3- نزلت ÙÙ‰ رجل من بنى اÙميّة، كان عند النبيّ (صلى الله عليه وآله وسلم) Ùجاءه ابن اÙمّ مكتوم، Ùلمّا رآه تقذّر منه، وعبسَ، وجمع Ù†Ùسه، وأعرض بوجهه عنه، ÙØكى الله سبØانه ذلك، وأنكره عليه; مجمع البيان، طبرسى، ج 10ØŒ ص 664.