پایگاه اطلاع رسانی حضرت آیت الله العظمی روحانی«قدس سره»
چرا فاطمه عليها السلام «أمّ أبِيْها» لقب يافت؟
استفتاء:

چرا پيامبر گرامى، دخترش فاطمه عليها السلام را «أمّ أبِيْها» خواند؟ آيا اطلاق اين لقب به آن بزرگ بانوى دانش و كمال، نشانگر راز و جايگاه ويژه اى است؟

جواب:

باسمه جلت اسمائه; شمارى از علماى اهل سنّت و در صدر آنان، صاحب «كفاية الطّالب» تصريح نموده ‏اند كه پيامبر خدا از دخترش فاطمه عليها السلام به «أُمّ أبِيْها» تعبير مى ‏فرمود، و در نتيجه در بسيارى از كتاب‏ هاى تاريخى اين تعبير از پيامبر در مورد دخترش فاطمه عليها السلام آمده است، امّا چرا و راز آن چيست؟ از واژه «أُمّ» و جاى به‏ كار رفتن آن، در ادبيات و فرهنگ عرب چنين دريافت مى‏ شود كه در عرب، هر انجام‏ رسان و گردآورنده كار بزرگ يا پيشگام در آن را كه پيروان و رهروانى داشته باشد كه آن را پيگيرى كنند، «أُمّ» مى ‏نامند؛ به‏ همين جهت است كه به كاسه و پوششى كه مغز را در خود گرفته است، «أُمّ‏ الرَّأس»، و به ‏پرچمى كه لشكرى زير آن گرد آمده ‏اند «أماً» مى ‏گويند. در قرآن نيز «أُمّ الْكتاب» براى لوح محفوظ به‏ كار رفته است كه مى ‏فرمايد: «وَ عِنْدَهُ أُمّ الْكتاب*». و نيز بر آيات محكم «أُمّ الْكتاب» اطلاق شده است كه مى ‏فرمايد:«هُنَّ أُمّ الْكِتاب*»  بنا بر اين، از تعبير پيامبر در مورد دخترش فاطمه عليها السلام كه او را«أُمّ أبِيْها» مى ‏خواند، با توجّه به مقام والاى معنوى آن حضرت - كه آخرينِ فرستادگان خدا و سالار و برترين پيامبران و جلوه ‏گاه كامل پيام و پيامبرى به‏ سوى همه بشريت است، و به‏ گواهى روشن قرآن از روى شيفتگى و هواى دل سخن نمى ‏گويد، بلكه هماره سنجيده و حكيمانه سخن مى ‏گويد، - چنين دريافت مى‏ شود كه آن بزرگوار با اين تعبير در مورد آن بانوى بزرگ، در حقيقت بر آن است كه دريايى پهناور بلكه  اقيانوسى بى‏ كرانه از فضيلت‏ ها را با اين تعبير براى ما گرد آورد و عالمى بزرگ از مكارم اخلاقى و انسانى را كه در وجود ارجمند فاطمه عليها السلام موج مى ‏زند، به ما نشان دهد، تا دنيايى از ارزش‏ ها و گنجينه ‏هايى از افتخارات بزرگ را كه رسالت نبوى را آراسته و پايه‏ هاى آن را برپا ساخته و امامت و ولايت راستين را بنيان و استوار نموده است در برابر ديدگان ما جلوه‏ گر شود. با اين بيان، تعبير پرمعناى «أُمّ أبِيْها»، به ‏روشنى جايگاه پُرشكوه و عظمت بى ‏نظيرى را براى آن بانوى معنويت و كمال ترسيم مى ‏كند.